ျမန္မာႏိုင္ငံေခဆ္အဆက္ဆက္ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္းစဥ အဲဒီ စာအုပ္မွာ ပါဝင္တဲ့ မာတိကာ - ဓမၼကထိက ဆရာေတာ္ အရွင္ေဇာတိက ( ကန္.ဘလူ) မွ ခ်ီးျမွင့္ ေရးသား ေပးထားတဲ့အမွာစကား ၊ စာေရးသူ ကိုယ္တိုင္ေရးသားေဖၚျပထားတဲ့ အမွာစာ နဲ.ေက်းဇူးတင္လႊာ အျပင္ေနာက္ဆံုး စာမ်က္ႏွာမွာပါတဲ့ က်မး္ကိုး မ်ားအျပင္ စာေရးသူ၏ ခံယူ သံုးသပ္ခ်က္ နဲ. ဓာတ္ပံုကို ေဖၚျပေပးလိုက္ပါတယ္ ။ အခု ပထမဆံုး ဆရာေတာ္ အရွင္ေဇာတိက ( ကန္.ဘလူ)ရဲ့ အမွာစကားကို ေဖၚျပခ်င္ပါတယ္။ စာကိုယ္ အျပည့္အစံုကိုေတာ့ စာေပဗိမာန္က ျပန္ရေတာ့မွပဲ ပို.စ္ တင္ေပးပါရေစ ။ ရႊင္လနး္ခ်မး္ေျမ့ႀကပါေစ (ကေလးတို.ဆရာမ) းးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးး “ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေခတ္အဆက္ဆက္ ဗုဒၶဘာသာ သမိုင္းစဥ္ ” ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ကေလးတို. ဆရာမသည္ စာတမ္းတစ္ခု က်မ္းတစ္ေစာင္ ျပဳစုထားျပီး စာေရးသူထံပို.လာပါ၏ ။ စာတမ္းရွင္က်မ္းျပဳဆရာမ သည္ “ ကေလးတို. ဆရာမပီပီ “ ထိုစာတမ္းကို ကေလး သူငယ္ မ်ားမွ အစေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားမ်ားပါမက်န္ လူငယ္လူရြယ္ အားလံုးအတြက္ ရည္သန္ကာ ေရးသား ထားဟန္တူ၏ ။ ဆရာမ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ အလြန္ပင္ မြန္ျမတ္ေကာင္းမြန္လွပါေပ၏ ။ သီေပါမင္း ပါေတာ္ မူျပီး ေနာက္ ေႏွာင္းေခတ္ လူအမ်ားစုသည္ နယ္ခ်ဲ့.ေအာက္မွာ ေနခ့ဲရသျဖင့္ ဘာသာတရား အသိ မ်ားႏွင့္သမိုင္း မွန္မ်ားကို တန္ဖိုးထားရေကာင္းမွန္း မသိႀကေတာ့ေပ။ မိမိဘာသာတရား ၏ေကာင္း မြန္ မွန္ကန္မႈမ်ားကို အေလးထားရမွန္းမသိပဲ ေခတ္ပညာ ေလာက ဓာတ္ပညာတို.ကိုသာ သရဏံ ဂစၦာမိလုပ္လာႀကေတာ့၏ ။ “ ဘာသာတရားပညာ မသိလွ်င္ အကန္း ၊ သိပၸံပညာ မသိလွ်င္ အက်ိဳး” ဟု ဆိုႀကေလရာ ယခုအခါ ဘာသာတရား ကန္းေနႀကသျဖင့္ သူကန္းပမာ လိုရာေကာင္းက်ိဳး အမ်ိဳး မ်ိဳးကို မရရွိ မခံစားႏိုင္ႀကပဲ ရွိႀက ေလသည္ ။ မိမိရိုးရာ ဘာသာတရားကို အထင္ေသးကာ မေလ့လာပဲထားခ့ဲႀက၏ ။ ႏိုင္ငံတကာ ပညာရွင္ မ်ားက ဗုဒၶဘာသာတရားကို အေလးထားလာႀကေသာအခါမွ တစ္ခ်ိဳ.ကျပန္လည္သတိထားမိလာႀက သည္ ။ အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္မ်ား၏ အခ်ိဳ.ေဖၚျပခ်က္မ်ားသည္ တစ္ခါတစ္ရံ အမွားမ်ားႏွင့္မ ကင္းေပ ။ထိုအမွားမ်ားကိုပင္အမွန္ထင္ကာ ကိုယ့္ဘာသာတရားကိုျပန္လည္ ေစာ္ကားမႈမ်ားလည္း ရွိခ့ဲသည္ ကိုေတြ. ရ၏ ။ တစ္ခ်ိူ.က ဗုဒၶပိဋတ္ေတာ္မ်ားမွ ဝိနည္းအခ်ိဳ.ကို ပယ္လိုႀက၏ ။ တစ္ခ်ိဳ. က အဘိ ဓမၼာ ပိဋကမ်ားကို ပယ္လိုႀက၏ ။ ႏိုင္ငံေတာ္သံဃမဟာနာယကအဖြဲ. အေနျဖင့္ ထိုအမွား မ်ိဳးစံုကို အထူး (ဝိနိစၦယ) အဖြဲ. အသီးသီးဖြဲ.စည္းကာ အႀကိမ္ႀကိမ္ ( ဝိနိစၦယ) ညွိႏႈိင္း ဆံုးျဖတ္ေပး ခ့ဲရေပသည္ ။ ဆရာေတာ္တစ္ပါးက “အမႈေပါင္းစံု ၊ အမႈသည္ေပါင္းစံုႏွင့္ လံုးေထြးေနႀကရသည္” ဟု သူ၏ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္တြင္ ညီးတြားေတာ္မူခ့ဲ၏ ။ ထို.ေႀကာင့္ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာ သမိုင္းမွန္မ်ား ကိုလည္းသိ သင့္ေပသည္ ။ ဤသမိုင္းဆိုင္ရာ အမွန္တရားမ်ားကိုသိျမင္ျခင္းအားျဖင့္ သာသ နာေတာ္ ကိုလည္း ျမွင့္တင္ရာ ေရာက္ ေပမည္ ။ ေထရဝါဒ သာသနာေတာ္ႏွင့္ ရဟန္းသံဃာေတာ္ မ်ားကို လည္း လူအမ်ားက ပိုမိုယံုႀကည္ ေလးစား အားထားလာမည္ ။ ဟုတ္ေပသည္- ယခုအခါ ေထ ရဝါဒ သာသနာေတာ္ႏွင့္ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားအား ဘာသာျခားမ်ားမဆိုထားဘိ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာ သာ ဝင္ဆိုသူမ်ားပင္ မေလးးစားခ်င္ႀကသည္ကို ေတြ.လာရေပျပီ ။ အဘယ့္ေႀကာင့္ဟူမူ ေထရဝါဒ သာသနာ့သမိုင္း “အမွန္”မ်ားႏွင့္ေထရဝါဒ သာသနာ ေတာ္၏တန္ဖိုးကို မသိႀကေသာ ေႀကာင့္ပင္ တည္း ။ ပုဂံေခတ္ ဗုဒၶသာသနာထြန္းကားရျခင္း၏ အေႀကာင္းရင္းမွာပုဂံတစ္ႏိုင္ငံလံုးသည္ ေထရဝါဒ သာသ နာေတာ္ကို အျပည့္အဝယံုႀကည္ႀကျခင္းသည္ အဓိကျဖစ္ေႀကာင္း ပညာရွင္မ်ားကဝန္ခံထား ႀကေပျပီ ။ ပုဂံ သာသနာေတာ္သည္ ေရာင္ဝါ ေနထက္လင္းခ့ဲ၏ ။ တိုင္းျပည္သည္လည္း စည္ပင္ဝ ေျပာကာတိုင္းသူ ျပည္သားတို.မွာလည္း သာသနာေတာ္၏အဆံုးအမေအာက္တြင္ ေအးခ်မ္းတည္ ျငိမ္စြာေနႏိုင္ခ့ဲႀကသည္မွာ ျမန္မာေနာက္ဆံုးဘုရင္ သီေပါမင္းလက္ထက္အထိပင္ျဖစ္ပါသည္ ။ သို.ေႀကာင့္ပင္ ထိုေခတ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားအေႀကာင္းကို ၁၈၉၇- ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာ့ သစ္ေတာ အေရးပိုင္အျဖစ္ အမႈထမ္းခ့ဲသူ အိပ္ခ်္ဖီးလ္ဒင္း ( H. Fielding ) က သီေပါမင္း၏ မေဟသီ ေခၚ ( Thibaw’s Queen ) စာအုပ္ကို ေရးသား ထုတ္ေဝခ့ဲ၇ာတြင္ မွတ္တမ္းတင္ ေရးသားထားသည္မွာ “ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ အလြန္အကၽြံသမားမ်ားမဟုတ္ႀကပါ။ ေနရာတကာမွာ မွ်မွ်တတရွိႀက၏ ။ ႏိုင္ ငံတစ္လံုးကိုႀကည့္ပါက မတန္တဆ "ဝ" ေနသူကိုမေတြ.ရ ။ အရက္ေသစာကိုလည္း လံုးဝနီးပါး မေသာက္ႀကပါ “ ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္ ။ ဤစာအုပ္ကို သီေပါမင္းပါေတာ္မူျပီး ၁၂ - ႏွစ္ ႀကာျပီးမွ ထုတ္ေဝခ့ဲျခင္းျဖစ္ရာ ယခု မ်က္ ေမွာက္ေခတ္ အေျခေနႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ႀကည့္လိုက္လွ်င္ “ ဘယ့္ေလာက္ မယံုႀကည္ႏိုင္စရာ ေကာင္းတ့ဲ မွတ္ခ်က္စကားလဲ “ ဟုပင္ ထင္စရာျဖစ္ေနပါသည္၏ ။ ဒုကၡအဖံုဖံု ေဘးရန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေတြ.ႀကံဳေနႀကရျခင္း၏ အေႀကာင္းရင္း စစ္စစ္ကိုရွာ ႀကည့္ လိုက္ေသာ္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ဆိုသူ ေရႊျမန္မာမ်ားသႏၱာန္မွာ ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ား တစတ စ ေမွး မွိန္ ေပ်ာက္ကြယ္လာေသာေႀကာင့္တည္း။ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာ၏အဆံုးအမကိုမလိုက္ နာ ႀကေသာ ေႀကာင့္တည္း ။ အထူးသျဖင့္ ေခတ္ပညာတတ္ တက္ေခတ္ လူငယ္လူရြယ္မ်ားက ေထရဝါဒ သာသ နာေတာ္ႏွင့္ ေထရဝါဒ ရဟန္းေတာ္တို.အေပၚဝယ္ အထင္အျမင္ေသးလာႀက ယံုႀကည္မႈ နည္းလာႀက ေသာေႀကာင့္ပင္တည္း ။ ထုိက့ဲသို. လူငယ္လူရြယ္မ်ားက ေထရဝါဒသာသနာေတာ္ႏွင့္ ေထရဝါဒရဟန္းေတာ္ တို.အေပၚဝယ္ အထင္အျမင္ေသးလာႀက ယံုႀကည္မႈနည္းလာႀကျခင္းမွာလည္း သမိုင္းပညာရွင္ အမည္ခံ စာေရးဆရာ အ ခ်ိဳ.ႏွင့္ ဒါရိုက္တာတို.ဖန္တီးထားေသာ ( မင္းတုန္းမင္းႀကီးႏွင့္ ေရျမႈဳပ္ဗံုး ) ဇာတ္လမ္းသည္လည္း တစ္ခု အပါအဝင္ျဖစ္၏ ။ ဒါရိုက္တာတင္ယု ရိုက္ကူးသည့္ ( နန္းတြင္းအ ေရးေတာ္ပံု ) ဇာတ္ကား ၊ ( ကေနာင္မင္း သာအႀကီး) စာအုပ္မ်ားမွာလည္း မဟုတ္မမွန္လုပ္ႀကံ ေဖၚျပထားသည္ကိုေတြ.ရ၏။ ထိုရုပ္ရွင္ စာေပ တို.ကို ႀကည့္ရႈ ဖတ္မိႀကေသာ မ်ိဳးဆက္သစ္ လူငယ္တို. ႏွလံုးသားဝယ္ “ ဒီဘုန္းႀကီး ေတြေႀကာင့္ကြာ၊ သူ တို. ႏိုင္ငံေရးဝင္ရႈပ္လို.” စသည္ျဖင့္ သာသနာေတာ္ကို အထင္ေသး ေသာ အေတြးအေခၚမ်ားစူး ဝင္ သြားျခင္းျဖစ္၏ ။သာသနာေတာ္အတြက္ နစ္နာလွပါ၏ ။ သာသနာ ေတာ္ အတြက္ စဥ္းစားျပီးမွ ခြင့္ျပဳသင့္ - မသင့္ ဆံုးျဖတ္ရန္ လိုပါသည္ ။ အမွန္ကိုစစ္ႀကည့္ပါက တူမီး( ေသနတ္)မွသည္ ေမာင္းျပန္လက္နက္ လုပ္ႏိုင္ျခင္းကို အေမရိကန္မွာ တစ္ႏွစ္သာ ႀကာရွိေသးခ်ိန္တြင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးက ေမာင္းျပန္လက္နက္ထုတ္ လုပ္ႏိုင္ခ့ဲ၏ ။ စက္ရံု (၅၀) ခန္.ကို တည္ေထာင္ေပးခ့ဲသည္ကို ၁၈၈၅- ခုႏွစ္ နန္းတြင္းအသိမ္းခံေသာအခါအဂၤလိပ္စစ္ဗိုလ္ ကာနယ္လ္ ပရင္တာဂတ္၏မွတ္တမ္းမွာအတိအလင္းေရးသားထား သည္ကိုေတြ.ရ၏ ။ ထိုက့ဲသို.ေသာ မဟုတ္မမွန္ လုပ္ႀကံႀကေသာ အႏၱရာယ္မ်ိဳးစံုမွ လြတ္ေျမာက္ျပီး သမိုင္းမွန္မ်ားကို သိနားလည္ႀကေစရန္ႏွင့္ ထရဝါဒ သာသနာေတာ္ တန္ဖိုးကို သိရွိ နားလည္ႀကေစရန္ ဆရာမ ေဒၚေမေက်ာ့ရွင္း ၏ “ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေခတ္အဆက္ဆက္ ဗုဒၶဘာသာသမိုင္းစဥ္” ဟူေသာ စာအုပ္ က အေထာက္အကူျပဳေပးလိမ့္မည္ဟု ယံုႀကည္မိပါေႀကာင္း ------ ၂၉-၇-၂၀၁၀ အရွင္ေဇာတိက ( ကန္.ဘလူ) နည္းျပ ( ပဋိပတၱိမဟာဌာန) သာသနဓဇဓမၼာစရိယ Diploma in Buddha Dhama B.A. (B.Dh.,Gold Medallist ), M.A.(B.Dh.),Ph.D(Prelim) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာျပဳတကၠသိုလ္ ဓမၼပါလကုန္းေျမ ၊ စြယ္ေတာ္ျမတ္ေစတီအနီး၊ မရမ္းကုန္း ၊ ရန္ကုန္ျမိဳ